Διατροφή, τρόπος ζωής και υγεία: μια οριακή σχέση

Ως νευρολόγος, που ασχολείται με τη σημασία που έχουν ο τρόπος ζωής και η διατροφή, στην καθημέραν πράξη, δεν θα μπορούσα να μη σας απασχολήσω, μεταξύ τυρού και αχλαδιού, με λίγες σκέψεις, σχετικές με το θέμα. Εξάλλου, στις επισκέψεις μου στις διάφορες απομακρυσμένες περιοχές της Κρήτης, με το “Πανεπιστήμιο των Ορέων“, ο ρόλος και ο λόγος μου είναι καθαρά συμβουλευτικός, και όχι εφαρμογή της ιατρικής, όπως γίνεται συνήθως στο ιατρείο.

Τόσο στις πρωινές κατ΄ιδίαν συναντήσεις μου, με καθένα χωριστά, που επιθυμεί συμβουλές, όσο και στις ομαδικές μας μαζώξεις και συναντήσεις στα “καφενεία των ορέων”, το μέλημα μου είναι να προσδιορίσω τα όρια και τους όρους που διέπουν τη σχέση του τρόπου ζωής και της διατροφής, τόσο με τα νευρολογικά νοσήματα, όσο και με την υγεία γενικότερα. Έτσι ώστε η σχέση αυτή να γίνει ωραία και επωφελής για τους συνομιλητές μου.

Ποιά είναι τα όρια και ποιά η σημασία της διατροφής και του τρόπου ζωής στην πρόληψη, τη θεραπεία, την πρόγνωση των νοσημάτων και στη διατήρηση και επαύξηση της υγείας; Είναι γεγονός ότι στην ιατρική σχολή, το πρόγραμμα σπουδών δεν είχε δώσει ιδιαίτερη έμφαση στη σχέση αυτή, εκτός από τις κλασσικές αναφορές φυσικά, στο κάπνισμα και το αλκοόλ. Αλλά με τη διατροφή; Τι γίνεται με τη διατροφή; Μόνο ένα μάθημα, λίγες ώρες κατά τη διάρκεια ενός εξαμήνου κι οι σχετικές φωτοτυπίες, τουλάχιστον στη δική μου περίπτωση, όταν ήμουν φοιτητής. Στην ειδικότητα, σχεδόν καμία πρακτική εφαρμογή ή αναφορά! Όσον αφορά τις εφαρμογές της ασκήσης η πενία της προσφερόμενης πανεπιστημιακής γνώσης αναμφισβήτητη. Η σχέση της συναισθηματικής κατάστασης, του άγχους, των ψυχοπιεστικών καταστάσεων είχε επισημανθεί μόνο ακροθιγώς. Η ολιστική αντίληψη της υγείας μόλις ξεκινούσε να διαφαίνεται στην τότε επιστημονική κοινότητα. Αυτή στηρίζεται μεταξύ άλλων και στην αλληλεπίδραση των διαφόρων οργανικών συστημάτων μεταξύ τους, όπως συμβαίνει για παράδειγμα με την αδιάρρηκτη σχέση  του νευρικού με το ενδοκρινικό, ανοσοποιητικό και πεπτικό σύστημα. Και μέσα στο τελευταίο με το μικροβίωμα, το πλήθος των δισεκατομμυρίων μικροοργανισμών με τους οποίους συνυπάρχουμε.

Στα χρόνια που ακολούθησαν, οι έρευνες στην ιατρική, τις νευροεπιστήμες, τη διατροφή επεκτάθηκαν και εξειδικεύτηκαν εις βάθος σε κάθε ειδικότερο πεδίο τις ιατρικής. Από την οφθαλμολογία και την νευρολογία έως την νεφρολογία. Παρόλαυτα, η ένταξη της γνώσης αυτής στα προγράμματα σπουδών για την εκπαίδευση των νέων γιατρών έχω την αίσθηση ότι ακόμα είναι ελλιπής έως ελλιπέστατη. Πολύ περισσότερο η εφαρμογή της στην καθημερινή πρακτική των γιατρών που επηρεάζεται από πολλούς άλλους παράγοντες. Πόσοι άραγε είμαστε αυτοί οι οριακοί και ίσως και γραφικοί γιατροί που είμαστε καταρτισμένοι επαρκώς – και δεν εξαιρώ τον εαυτό μου από την αμφισβήτηση αυτή – που μπορούμε και θέλουμε να εφαρμόσουμε τις γνώσεις αυτές; Πόσοι δίνουμε οδηγίες για τη διατροφή, πόσοι ενδιαφερόμαστε για την συναισθηματική και νοητική ευεξία των ασθενών μας και πόσοι συνταγογραφούμε εξατομικευμένα προγράμματα άσκησης με βάση κυρίως, όχι την ασθένεια, αλλά τις ιδιαιτερότητες του ασθενούς που έχουμε μπροστά μας;

Ίσως κι αυτός να είναι ο λόγος που η δική μου προσέγγιση, που φυσικά έχει τις ατέλειές της, – στηρίζει ωστόσο τις βάσεις της, όχι μόνο στη σύγχρονη γνώση αλλά και στην ιατρική μας παράδοση – εκτιμήθηκε από τον ιδρυτή του “Πανεπιστημίου των Ορέων” και οξυδερκέστατο  καθηγητή οφθαλμολογίας, δάσκαλο και πηγή έμπνευσης, Γιάννη Παλλήκαρη, και με ενέταξε ενυθουσιωδώς, μπορώ να ομολογήσω, στην ιδιότυπη αυτή προσπάθεια ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του πληθυσμού της “χώρας των ορέων”.

Ίσως και αυτός είναι ο λόγος που αισθάνομαι ότι η προσφορά μου στο “Πανεπιστήμο των Ορέων” έχει τους χαρακτήρες της εμπέδωσης της τελευταίας λέξης της γνώσης στα πεδία της διατροφής, ως πρακτικές οδηγίες προς ναυτιλομένους, της καινοτομίας, της πρακτικής μετάδοσης του μηνύματος ότι ο ίδιος ο ασθενής με τις επιλογές του μπορεί να γίνει ο κύριος διαχειριστής της υγείας του. Η ευτυχής συγκυρία της δυνατότητας να συνεργάζομαι με  ιατρούς άλλων ειδικοτήτων στο πλαίσιο των αποστολών μας, που παραπέμπουμε ο ένας στον άλλον, όπως και η συνύπαρξη στα καφενεία των ορέων με καταξιωμένους ερευνητές και καθηγητές στα πεδιά της γεωπονίας, φυτικής και ζωικής παραγωγής, τοξικολογίας, συμβούλους ψυχολογίας και άλλους, δίνει προστιθέμενη αξία στο όλο εγχείρημα.

Το σημαντικότερο βεβαίως δεν είναι μόνο αυτό. Είναι η μέθεξη της αλληλεπίδρασης με τους γηγενείς κατοίκους κάθε περιοχής που επισκεπτόμαστε και η δυναμική που προσφέρει ο καθένας τους στην διαδικασία αυτή. Ώστε να μπορώ να πω ότι τα όρια του εγχειρήματος διευρύνονται και το βίωμα μας πλουτίζει, πλαταίνει και βαθαίνει από τις γνώσεις και τις εμπειρίες των οποίων γινόμαστε κοινωνοί, λόγω αυτής της συνύπαρξης.

Κλείνω λέγοντας ότι σήμερα δεν θα ήθελα να σας κουράσω με μια ιατρικού, επιστημονικού τύπου ομιλία αλλά να επικοινωνήσω μαζί σας τους προβληματισμούς και τις εμπειρίες μου στο ενδιαφέρον εγχείρημα του “Πανεπιστημίου των Ορέων” που μας διευρύνει τα όρια και μας δίνει τη δυνατότητα να έχουμε μια διαφορετική θέαση από αυτή που έχουμε από το ιατρείο μας στην πόλη. Εξάλλου, όταν ανεβαίνεις στα όρη, η θέα είναι πάντα διαφορετική, επεκτείνεται. Kαι η απόσταση δίνει νέες προοπτικές στη σκέψη και τη δράση. Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας!

Το παραπάνω κείμενο είναι αυτούσια η ομιλία, που απευθύνθηκε στην εκδήλωση κοπής πίτας  του “Πανεπιστημίου των Ορέων“, 3/2/2019, για ενίσχυση των σκοπών του.

Tags: διατροφή, εγκέφαλος, κάπνισμα, πρόληψη, τρόπος ζωής